یبوست (Constipation) چیست؟
یبوست مزمن کاهش حرکات روده و مشکل در دفع مدفوع است که برای چندین هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد. به طور کلی هر فرد اگر کمتر از سه بار در هفته اجابت مزاج داشته باشد دچار یبوست شده است!
اگرچه یبوست های گاه به گاه بسیار رایج است، اما برخی از افراد یبوست مزمن را تجربه می کنند که می تواند توانایی آنها را در انجام کارهای روزمره مختل کند. یبوست مزمن همچنین ممکن است باعث فشار بیش از حد به منظور دفع مدفوع شود.
درمان یبوست مزمن تا حدودی به علت اصلی ایجاد کننده آن بستگی دارد. با این حال، در برخی موارد، هنوز علتی پیدا نشده است!
علائم و نشانه های یبوست مزمن عبارتند از:
- دفع کمتر از سه بار مدفوع در هفته
- داشتن مدفوع گلوله ای یا سفت
- فشار آوردن برای ایجاد حرکات در روده و دفع مدفوع
- احساس اینکه انسداد در راست روده شما وجود دارد و از حرکات روده جلوگیری می کند.
- احساس اینکه انگار نمی توانیدراست روده را کاملا از مدفوع خالی کنید.
- نیاز به کمک برای تخلیه راست روده ، مانند استفاده از دست برای فشار دادن شکم و استفاده از انگشت برای خارج کردن مدفوع از راست روده
اگر طی سه ماه گذشته دو یا چند مورد از این علائم را تجربه کرده باشید، یبوست شما ممکن است مزمن تلقی شود!
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟!
در صورت وجود علائم و نشانه های یبوست مزمن غیرقابل توجیه، مداوم و آزاردهنده در مواقع اجابت مزاج، حتمأ با پزشک مشورت نمایید.
دلایل ایجاد یبوست:
یبوست معمولاً در مواقعی اتفاق می افتد که ضایعات یا مدفوع به کندی از طریق دستگاه گوارش حرکت می کند یا نمی توانند به راحتی از رکتوم خارج شوند، که این امر باعث سفت و خشک شدن مدفوع می شود. یبوست مزمن دلایل زیادی دارد.
۱- انسداد در روده بزرگ یا راست روده:
انسداد در روده بزرگ یا راست روده ممکن است حرکت مدفوع را کند یا متوقف کند. دلایل این مشکل عبارتند از:
- پارگی ریز در پوست اطراف مقعد (شقاق مقعد یا فیشر)
- انسداد روده
- سرطان روده بزرگ
- باریک شدن روده بزرگ (تنگی روده)
- دیگر سرطان های داخل حفره شکمی که به روده بزرگ فشار می آورد.
- سرطان رکتوم (راست روده)
- بیرون زدگی راست روده از دیواره پشتی واژن (رکتوسل)
۲- مشکلات مربوط به اعصاب اطراف روده بزرگ و راست روده
مشکلات عصبی می تواند بر اعصابی تأثیر بگذارد که باعث انقباض عضلات روده بزرگ و راست روده می شوند و مدفوع را از طریق روده حرکت می دهند. علل این مشکل عبارتند از:
- آسیب به اعصابی که عملکردهای بدن را کنترل می کنند (نوروپاتی اتونومیک)
- اسکلروز چندگانه (بیماری MS)
- بیماری پارکینسون
- آسیب نخاعی
- سکته
۳- مشکل در عضلات مربوط به دفع مدفوع:
مشکلات مربوط به عضلات لگن ممکن است باعث یبوست مزمن شود. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ناتوانی در شل کردن عضلات لگن برای امکان اجابت مزاج (آنیسموس)
- عضلات لگن که انبساط و انقباض را به درستی هماهنگ نمی کنند (دیسسینرژی)
- عضلات لگن ضعیف شده است
۴- شرایطی که بر هورمون های بدن تأثیر می گذارند:
هورمون ها به تعادل مایعات در بدن کمک می کنند. بیماری ها و شرایطی که تعادل هورمون ها را برهم می زنند ممکن است منجر به یبوست شوند، از جمله:
- دیابت
- غده پاراتیروئید بیش فعال (هایپر پاراتیروئیدیسم)
- بارداری
- کم کاری تیروئید (کم کاری تیروئید)
عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به یبوست:
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به یبوست مزمن را افزایش دهند، عبارتند از:
- کهولت سن
- جنسیت (زنان بیشتر در معرض ابتلا به یبوست می باشند)
- کمبود آب بدن
- داشتن رژیم غذایی حاوی فیبر کم
- فعالیت بدنی کم
- مصرف برخی از داروها از جمله داروهای آرامبخش، داروهای ضد درد، برخی از داروهای ضد افسردگی یا داروهای کاهش فشار خون
- بیماری هایی از جمله افسردگی یا اختلال در خوردن
چرا زنان باردار دچار یبوست می‌شوند؟
افزایش هورمون پروژسترون در دوران بارداری سبب شل شدن عضلات بدن و به‌ویژه عضلات روده می‌شود. حرکت کُند روده سبب می‌شود تا فرایند هضم آهسته صورت بگیرد؛ این اتفاق می‌تواند سبب یبوست شود.یبوست در بارداری بسیار متداول است و تقریبا سه‌چهارم زنان باردار، یبوست یا سایر مسائل مربوط به روده را تجربه می‌کنند.
چطور یبوست بارداری را درمان کنیم؟
رعایت موارد زیر می‌تواند نقش بسیار مهمی به پیشگیری از یبوست در دوران بارداری داشته باشد:
- مصرف غذاهای دارای فیبر زیاد مانند غلات کامل و نان، جوی دوسر، سبزیجات و میوه‌ٔ تازه
- مصرف آلوبخارای خیس کرده در وعده صبحانه
- مصرف ماست پروبیوتیک
- هویچ رنده را با کمی شکر و آب یجوشانید و صبح ها مصرف کنید
- در طول روز آن‌قدر آب بخورید تا ادرارتان شفاف شود.
- نوشیدن آب میوۀ کامل و طبیعی
- به صورت منظم ورزش کنید: پیاده‌روی، یوگا و شنا
- برنامه ریزی برای دفع در ساعات مشخص بخصوص پس از وعده های غذایی را نادیده نگیرید، چون هرچه بیشتر صبر کنید مدفوع سفت‌تر می‌شود.
- مصرف بیش از حد آهن می تواند موجب یبوست شود.
عوارض یبوست مزمن عبارتند از:
- تورم وریدهای مقعد (بواسیر). فشار آوردن جهت دفع ممکن است باعث تورم در وریدهای داخل و اطراف مقعد شود.
- پاره شده پوست مقعد (فیشر). یک مدفوع بزرگ یا سفت می تواند باعث ایجاد پارگی در مقعد شود.
- فشرده شدن و غیر قابل دفع شدن مدفوع. یبوست مزمن ممکن است باعث تجمع مدفوع سفت شده در روده شود.
- بیرون زدن روده از مقعد (بیرون زدگی رکتوم). فشار آوردن برای ایجاد حرکات روده ای می تواند باعث کشیدگی و بیرون زدگی روده از مقعد شود.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای جلوگیری از ابتلا به یبوست مزمن !
- غذاهای حاوی مقدار زیادی فیبر از جمله لوبیا، سبزیجات، میوه ها، غلات سبوس دار و سبوس را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- غذاهای کم فیبر مانند غذاهای فرآوری شده و لبنیات و فرآورده های گوشتی کمتر مصرف کنید.
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید- روزانه ۸–۱۰ لیوان مایعات مصرف کنید.
- میوه‌های ملیّن شامل:آلو، انجیر، انگور، هندوانه، توت‌فرنگی، گلابی، زردآلو، زیتون، هلو، آب سیب، کیوی و…. مصرف کنید. از مصرف به و موز بپرهیزید!
- در رژیم غذایی خود نان و غلات سبوس‌دار و حبوبات و میوه و سبزی را قرار دهید.
- مصرف اسپرزه به همراه مقادیر زیادی آب! اسپرزه یک ملین است که آب موجود در روده را جذب می‌کند و سبب افزایش حجم مدفوع و دفع آن می‌شود. باید اسپرزه همراه با مقادیر زیادی آب یا سایر مایعات خورده شود. (به‌ازای هر قاشق چای‌خوری، ۲۴۰ سی‌سی یا یک لیوان مایعات بخورید!)
- یک قاشق چای‌خوری روغن زیتون پیش از خواب برای درمان یبوست توصیه می شود.
- روغن کرچک هم به دفع کمک می‌کند، ولی استفادهٔ آن در بلندمدت سبب کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌های محلول در چربی مثل A, D, E, K می‌شود.
- مصرف برنج را کاهش دهید و از نان سبوس‌دار استفاده کنید!
- نعنا و چای بابونه سبب کاهش علایم یبوست می شوند.
- تا جایی که ممکن است تحرک داشته باشید و سعی کنید به طور منظم ورزش کنید.
- مدیریت استرس بسیار کمک کننده است
- برقراری نظم برای دفع داشته باشید و به‌محض احساس دفع، اجابت مزاج انجام گیرد.
- اطمینان حاصل کنید کودکانی که شروع به خوردن غذاهای جامد می کنند مقدار زیادی فیبر در رژیم غذایی خود دارند.
