دیسک کمر – انواع مختلف بیماری و راه کارهای درمانی

دیسک کمر

دیسک کمر (Lumbar disc) چیست؟ 

بیماری دیسک کمر ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که دیسک در ناحیه ستون فقرات کمر از بین ناحیه استخوانی ستون فقرات برجسته یا فتق شود. بیماری دیسک کمر باعث کمردرد و درد و ضعف پا می شود که با حرکت و فعالیت بدتر می شود.

ستون مهره ها یا ستون فقرات از ۳۳ مهره تشکیل شده است که توسط دیسک های اسفنجی از یکدیگر جدا می شوند. ستون فقرات به ۴ قسمت تقسیم می شود:

• ستون فقرات گردنی: ۷ مهره اول ، که در گردن قرار دارد.      
• ستون فقرات قفسه سینه: ۱۲ مهره بعدی ، در ناحیه قفسه سینه قرار دارد.
• ستون فقرات کمری: ۵ مهره بعدی ، در قسمت پایین کمر قرار دارد.
• ستون فقرات ساکرال (خاجی): ۵ مهره آخر، واقع در زیر کمر، که استخوان دنبالچه در انتهای آن قرار دارد.

ستون فقرات کمری از ۵ قسمت استخوانی در ناحیه کمر تشکیل شده است ، جایی که عارضه دیسک کمر در آن اتفاق می افتد.

انواع بیماری های مربوط به دیسک کمر

• دیسک دژنراتیو، کم آب یا دهیدراته (Degenerative disc disease , Black disc  , Dehydrated disc)

در این نوع بیماری ، دیسک خاصیت اسفنجی خود را از دست می دهد و اصطلاحا دیسک کم آب نامیده می‌شود.

خرابی یا دژنرسانس دیسک بین مهره ای (Degenerative disc disease) یکی از شایعترین علل کمردرد است. خراب شدن دیسک در واقع یک بیماری نیست بلکه یک روند طبیعی است که با بالا رفتن سن در برخی افراد ایجاد میشود. با افزایش سن ، دیسک های ستون فقرات نشانه هایی از سایش را نشان می دهند. گرچه لزوماً یک بیماری نیست ، اما این بیماری هنگامی ایجاد می شود که صدمه به دیسک های شما درد ایجاد کند. این اتفاق می افتد زیرا دیسک های شما از نظر خون کم هستند و پس از آسیب دیدگی قادر به ترمیم خود نیستند.

• ترک های دیسک کمر

این عارضه اغلب با افزایش سن و ایجاد ترک هایی در داخل دیسک (به علت از دست دادن آب) پدیدار می شود. دیسک خاصیت خود ترمیمی دارد اما در بعضی از افراد میزان ایجاد ترک بیشتر از میزان جوش خورد آنهاست به همین جهت دیسک همیشه ترک دارد.

• دیسک برجسته یا دیسک برآمده (Bulging Disc)

 با ادامه فشار بر دیسک ترک ها بیشتر می شوند و مایع ژلاتینی هسته دیسک می تواند از داخل حلقه بیرون بیاید. ولی همه لایه های حلقه دیسک هنوز پاره نشده است. در این حالت برجستگی دیسک بوجود می آید. این عارضه برجستگی دیسک (bulged) نامیده می شود.

برخی از افراد فتق دیسک را با دیسک های برجسته یا برآمده اشتباه می گیرند. در فتق دیسک ، غشای سخت اطراف دیسک پاره می شود و ماده نرم وژلاتینی داخل آن به بیرون درز پیدا می کند.

اما در دیسک برآمده ، اطرف یکی از دیسک ها برجستگی ایجاد می شود اما غشای سخت پاره نشده است. این برآمدگی ها اغلب به عصب فشار وارد می کنند و موجب درد می شوند.

بسته به محل قرار گرفتن دیسک برآمده ، ممکن است این علائم را در مناطق مختلف بدن خود تجربه کنید. به عنوان مثال ، اگر دیسک برآمده شما در ناحیه کمر باشد ، ممکن است این احساسات را در پایین کمر ، پاها ، باسن و تجربه کنید. اگر در ناحیه گردن شما باشد ، ممکن است این علائم را در گردن ، بازوها یا دستان خود تجربه کنید. در بعضی موارد ، حتی ممکن است در سر احساس درد کنید.

با دیسک های برجسته ستون فقرات توراسیک ، که به مراتب کمتر دیده می شوند ، ممکن است درد پشت کمر را در سراسر معده یا قفسه سینه احساس کنید. این نوع درد اغلب با مشکلات قلبی عروقی اشتباه گرفته می شود. اگر در نتیجه مشکلات قفسه سینه دچار درد قفسه سینه شدید ، آن را جدی بگیرید و برای درمان اقدام کنید.

کهولت سن ، کشیدگی گردن ، کشیدگی پشت ، آسیب های ناشی از تصادفات یا زمین خوردن و عوامل ژنتیکی می تواند باعث برآمدگی دیسک ها شود.

• سیاتیک (Sciatica)

اصطلاح “سیاتیک” به علائم درد پا در امتداد عصب سیاتیک بزرگ که در پشت هر یک از پاهای شما قرار دارد اشاره دارد. این درد اغلب همراه با گزگز ، بی حسی و ضعف ناشی از کمرتان و در تمام طول پشت پا است.

سیاتیک به خودی خود یک بیماری نیست ، بلکه ، علائم بیماری دیگری است، که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بیماری دیسک دژنراتیو
• دیسک های فتق شده در ناحیه کمر
• تنگی کانال نخاعی
• سر خوردگی مهره یا اسپوندیلولیستزی

علائم سیاتیک نسبتاً سازگار است. اگر با درد سیاتیک زندگی می کنید ممکن است یک یا چند مورد زیر را تجربه کنید:

• درد مداوم در یک طرف ساق پا و باسن – توجه داشته باشید که این وضعیت به ندرت روی هر دو پا تأثیر می گذارد
• درد پا که اغلب هنگام نشستن بارزتر است
• درد پا همراه با احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن
• درد انتشاری که از پشت یک پا شروع می شود و احتمالاً در کل پا و انگشتان حرکت می کند
• درد شدید هنگام راه رفتن و ایستادن
• درد ناشی از سیاتیک ممکن است گاهاً و در اثر تحریک ایجاد گردد و یا بسته به موقعیت عصب آسیب دیده ثابت و همیشگی باشد.

کهولت سن، اضافه وزن ، دیابت ، انجام کارهای جسمی طاقت فرسا یا نشستن به مدت طولانی ممکن است خطر ابتلا به سیاتیک را بیشتر نماید. گاهی اوقات ، لازم است که بیماری زمینه ای را با جراحی درمان کنیم ، اگرچه خود سیاتیک به ندرت نیاز به جراحی دارد ، زیرا این عارضه علائم بیماری دیگری است.

• پارگی دیسک کمر ( فتق دیسک کمر ) (herniated disc)

 در این حالت تمام لایه های حلقه دیسک پاره شده و مایع ژلاتینی هسته دیسک به بیرون درز پیدا می کند. این حالت را پارگی دیسک یا فتق دیسک می گویند.

یکی از رایج ترین مشکلات دیسک فتق دیسک شناخته شده است. که گاهی اوقات به آن دیسک لغزیده یا دیسک پاره شده نیز می گویند. در این عارضه ، مواد نرم داخل دیسک از پارگی در قسمت بیرونی سخت تر عبور می کند. گاهی اوقات عصب های اطراف را تحریک می کند ، باعث درد و علائم مختلف دیگر می شود.

علائم فتق دیسک از فردی به فرد دیگر متفاوت است. اگر دیسک فتق داشته باشد ممکن است بسیاری از علائم ذکر شده در زیر را داشته باشید یا هیچ یک از آنها را نداشته باشید:

• درد بازو
• درد پا
• بی حسی
• مور مور شدن
• ضعف

در حالی که این عارضه اغلب نتیجه پیری است ، مشکلات فتق دیسک نخاع همچنین ممکن است در نتیجه برداشتن نامناسب اجسام سنگین باشد. گاهی اوقات ، دیسک های فتق شده ممکن است در اثر حوادث آسیب زا ، مانند سقوط یا ضربه به پشت ، ایجاد می شوند. در صورت اضافه وزن ، انجام کارهای فیزیکی سخت و یا داشتن سابقه خانوادگی فتق دیسک ، در معرض خطر ابتلا به ابن عارضه هستید.

• بیرون زدگی دیسک (extruded disc)

در این حالت دیسک بیشتر از حالت قبلی بیرون زدگی دارد. اگر بیرون زدگی دیسک شدید باشد و بیش از نصف کانال نخاعی را پر کرده باشدextruded  دیسک نامیده می شود.

• درگیری عصب یا گیرافتادگی عصب یا عصب تحت فشار (Pinched Nerve)

در حالی که درگیری عصب می تواند در سراسر بدن شما ایجاد شود، داشتن دیسک فتق یکی از مهمترین دلایل ایجاد درگیری عصب است. به عنوان مثال ، اگر در قسمت پایین ستون فقرات خود فتق دیسک داشته باشید، ممکن است به ریشه عصب فشار وارد کند ، که باعث درد در پا می شود.

علائم درگیری عصب عبارتند از:

• احساس اینکه اندام های آسیب دیده ( پاها ، پاها یا دست ها ) به خواب رفته اند
• ضعف عضلانی
• بی حسی در مناطق تحت درگیری عصب
• احساس سوزن و سوزن شدن در مناطق آسیب دیده
• احساس دردهای انتشاری، تیز یا سوزاننده

اعصاب تحت فشار زمانی اتفاق می افتد که توسط بافتهای اطراف فشار زیادی بر اعصاب شما وارد شود. این می تواند در اثر موارد مختلفی ایجاد شود ، از جمله:

• خار استخوان
• برخی بیماری ها مانند دیابت ، بیماری تیروئید یا آرتریت روماتوئید
• مشکل دیسک فتق
• ورزش سنگین
• صدمات
• چاقی
• انجام حرکات تکراری

پزشک شما ممکن است برای کنترل درد، فیزیوتراپی و همچنین داروهای ضد التهابی را توصیه کند. آنها همچنین ممکن است تزریق کورتیکواستروئید را برای کنترل درد و التهاب پیشنهاد دهند. در برخی موارد ، ممکن است برای رفع علت اصلی درگیری عصب ، جراحی یا یک روش کم تهاجمی توسط پزشک متخصص برای برداشتن یا تراشیدن خار استخوان یا درمان فتق دیسک مورد نیاز باشد.

• تنگی مجرای ستون فقرات (Spinal Stenosis)

تنگی مجرای ستون فقرات، تنگی فضای باز ستون فقرات در ناحیه کمر و گردن است. هنگامی که این اتفاق می افتد ، فشار را بر اعصابی که از طریق ستون فقرات عبور می کنند وارد می شود و باعث ایجاد انواع علائم ناخوشایند می شود که ممکن است با گذشت زمان بدتر شوند.

علائم تنگی نخاع با توجه به محل تنگی متفاوت است. اگر دچار تنگی نخاع گردنی در گردن هستید ، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

• راه رفتن دشوار
• از دست دادن کنترل روده یا مثانه در موارد شدید
• عدم تعادل
• بی حسی و سوزن سوزن شدن دست ها ، بازوها ، پاها
• درد در گردن
• ضعف در یکی از دست ها ، بازوها ، پاها
• علائم تنگی ستون فقرات کمر تا حدودی متفاوت است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• کمردرد
• بی حسی یا گزگز شدن یکی از پاها
• درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا هنگام ایستادن یا راه رفتن به مدت طولانی، که معمولاً با خم شدن به جلو یا نشستن کاهش می یابد.
• ضعف در یک یا هر دو پا

از آنجا که بسیاری از دلایل احتمالی تنگی ستون فقرات وجود دارد ، در صورت مشکوک بودن به این بیماری باید با پزشک خود مشورت کنید تا سایر موارد نیز بررسی شوند ، از جمله فتق دیسک ، رشد بیش از حد استخوان ، ضخیم شدن رباط ها ، تومورها و آسیب های ستون فقرات.

افراد بالای ۵۰ سال بیشتر در معرض تنگی نخاع هستند ، اگرچه ممکن است در سنین پایین نیز به دلیل تغییر شکل مادرزادی ستون فقرات ، بیماری های ژنتیکی موثر بر رشد استخوان و عضله یا ضربه به آن مبتلا شوید.

• دیسک جدا شده (free fragment or sequestered)

در صورتی که مقداری ازمایع ژلاتینی هسته ( که از داخل حلقه بیرون آمده) کاملا جدا شده باشد، در این حالت آنرا sequestered یا free fragment می گویند.

• دیسک مهاجر

مایع بیرون زده یا جدا شده دیسک، پس از بیرون آمدن به طرف بالا و یا پایین جابجا می شود.

• فتق دیسک در داخل تنه مهره ( schmorl nodule )

پارگی دیسک به طورعمودی می باشد که لایه غضروفی بالا و پایین را سوراخ می کند و به داخل تنه مهره فتق پیدا می کند. این حالت را فتق دیسک در داخل تنه مهره یا ندول اشمورل  می گویند.

دیسک کمر می تواند بر ریشه های عصبی واقع در پشت فضای دیسک فشار وارد کنند. علائم این عارضه شامل درد ، ضعف ، بی حسی در پاها، کاهش میل جنسی و اختلالات ادراری مثل کاهش ادرار و تند شدن ادرار را به دنبال می باشد.

بیشترین فتق دیسک در ستون فقرات پایین کمر، به خصوص بین مهره های چهارم و پنجم کمر و بین مهره پنجم کمر و مهره خاجی اول اتفاق می افتد.

فتق دیسک کمر در برخی موارد دردی در کمر ایجاد نمی کند ولی موجب درد پا و ناحیه ساق پا، پهلو و ران می شود. ولی منشا اصلی آن در کمر است.

چه عواملی باعث بیماری دیسک کمر می شوند؟

بیماری دیسک کمر در اثر تغییر در ساختار طبیعی دیسک ایجاد می شود. بیشتر اوقات ، بیماری دیسک در نتیجه افزایش سن و تجزیه طبیعی که در دیسک رخ می دهد ، اتفاق می افتد. گاهی اوقات ، آسیب شدید می تواند باعث فتق دیسک شود. همچنین آسیب ممکن است باعث بدتر شدن فتق دیسک شود.

علائم بیماری دیسک کمر چیست؟

علائم بیماری دیسک کمر بسته به محل فتق دیسک و تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب متفاوت است. اینها رایج ترین علائم بیماری دیسک کمر هستند:

• کمر درد متناوب یا مداوم. این عارضه ممکن است با راه رفتن ، سرفه، عطسه یا ایستادن به مدت طولانی بدتر شود.
• اسپاسم عضلات پشت
• سیاتیک – دردی که از ناحیه کمر یا باسن شروع می شود و تا پایین ساق پا ادامه دارد.
• ضعف عضلانی در پاها
• بی حسی در پا
• کاهش عکس العمل در زانو یا مچ پا
• اختلال در عملکرد مثانه یا روده

علائم این بیماری ممکن است با برخی دیگر از بیماری ها مشترک باشد. بنابراین برای تشخیص  و پیش از هر اقدامی به پزشک متخصص مراجعه کنید.

چگونه بیماری دیسک کمر تشخیص داده می شود؟

علاوه بر یک سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی ، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر نیاز باشد:

• عکس برداری با X-ray اشعه ایکس: تصویربرداری از بافت های داخلی ، استخوان ها و اندام ها
• ام ار آی (MRI) : تصویر برداری دقیق از اندام ها و ساختارهای داخل بدن
• میلوگرام (Myelogram): روشی که از رنگ تزریق شده به کانال نخاع استفاده می کند تا ساختار به وضوح در اشعه ایکس قابل مشاهده باشد.
• سی تی اسکن: سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن ، از جمله استخوان ها ، عضلات ، چربی و اندام ها را نشان می دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس دارد.
• الکترومیوگرافی (EMG): آزمایشی که پاسخ عضله یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب عضله اندازه گیری می کند.

خطرات بیماری دیسک کمر چیست؟

اگرچه افزایش سن پرخطرین عامل در ابتلا به این عارضه می باشد، اما عدم تحرک بدنی می تواند باعث ضعف عضلات کمر و شکم شود، که ممکن است سبب فشار به ستون فقرات شود. آسیب دیدگی کمر همچنین ممکن است در صورت انجام حرکات شدید ورزشی اتفاق بیفتد. آمادگی جسمانی افراد متفاوت است و انجام حرکات ورزشی باید متناسب با وضعیت جسمانی هر فرد انجام شود.

بلند کردن اجسام سنگین نیز می توانند باعث صدمات جبران ناپذیری به کمر شوند.

عوارض بیماری دیسک کمر چیست؟

این بیماری می تواند باعث درد کمر و پا شود و باعث اختلال در فعالیت های روزمره گردد. همچنین این عارضه می تواند منجر به ضعف یا بی حسی در پا و اختلال در کنترل روده و مثانه شود.

پیشگیری بهتر از درمان !

داشتن وزن ایده آل، ورزش منظم و اصلاح طرز نشستن، خوابیدن، راه رفتن و… می تواند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهد.

پیشگیری همیشه بهتر از  درمان است. برای پیشگیری از عوارض ناشی از دیسک کمر داشتن وزن ایده آل، انجام ورزش منظم، آگاهی از تکنیک های اصلاح طرز نشستن، برخواستن، راه رفتن، خوابیدن و نحوه صحیح برداشتن اجسام سنگین، برای اعمال فشار کمتر به ستون فقرات ضروری است.

بیماری دیسک کمر چگونه درمان می شود؟

به طور معمول ، زندگی محافظه کارانه اولین راه کار درمانی برای مدیریت بیماری دیسک کمر است. این نوع درمان ممکن است ترکیبی از موارد زیر باشد:

• استراحت در رختخواب
• نرمش های مناسب تحت نظر پزشک معالج (برای کمک به کاهش احتمال بدتر شدن درد یا آسیب بیشتر به دیسک)
• فیزیوتراپی ، که ممکن است شامل برنامه های آلتراسوند ، ماساژ، ورزش  و … باشد
• کنترل وزن
• استفاده از تکیه گاه برای پشت کمر
• استفاده از دارو برای کنترل درد و شل شدن عضلات

در صورت عدم موفقیت این اقدامات، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.

پس از جراحی ، ممکن است انجام فعالیت های بیمار برای چندین هفته محدود شود تا از فتق دیسک مجدد جلوگیری شود. جراح در مورد هرگونه محدودیت با شما صحبت خواهد کرد.

زندگی با بیماری دیسک کمر:

درمان و مدارا کردن با این عارضه نیاز به صبر دارد. اما رعایت برنامه درمانی شما می تواند درد کمر را کاهش داده و احتمال بدتر شدن درد یا آسیب بیشتر به دیسک را به حداقل برساند. اقدامات محافظه کارانه و جراحی هر دو بر اساس شرایط هر بیمار می توانند موثر واقع شوند.

یکی از نکات بسیار مهم برای افرادی که کمر درد را تجربه کرده اند، پیشگیری از دیسک کمر و یا افرادی که دیسک کمر دارند دقت در حمل اجسام سنگین است. به تمامی بیماران توصیه می شود که حتی از برداشتن و حمل یک کیلوگرم نیز خود داری کنند. فشارهای وارده به دیسک کمر در هنگام بلند کردن و برداشتن اجسام بسیار بیشتر از زمان حمل اجسام است. بلند کردن اجسام سنگین در زمان استراحت برای درمان دیسک کمر شدیداً تاثیرگذار است.

نکات مهم:

بیماری دیسک کمر ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که دیسک در ستون فقرات ناحیه کمر برجسته یا فتق شود.

بیماری دیسک کمر باعث کمردرد و درد و ضعف پا می شود که با حرکت و فعالیت بدتر می شود.

اولین قدم در درمان، کاهش درد و کاهش خطر آسیب بیشتر به ستون فقرات است.

در صورت عدم موفقیت در درمان محافظه کارانه، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود.

راههایی برای کاهش درد و علائم

• ماساژ درمانی
• فیزیوتراپی
• یوگا ، برای کشش ملایم و تقویت عضلات بدن
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین یا انجام فعالیتهای بدنی سنگین به مدت یک دوره درمانی
• تزریق استروئید
• کاهش وزن
• ورزش های خاص و مناسب تحت نظر پزشک متخصص
• طب سوزنی
• در مواردی که بیمار درد شدیدی در ناحیه پاها و کمر داشته باشد، داروهایی مثل گاباپنتین، پره گابالین کمک کننده هستند.
• استفاده از، کیسه آب گرم و حمام گرم برای کاهش درد ناشی از پارگی دیسک کمر توصیه شده است.
• استفاده از کمپرس سرد و گرم مداوم موجب تسکین درد می گردد (سرد و گرم درمانی)

*آسپرین بیست و چهار، اپلیکیشن درخواست خدمات پزشکی و دارویی آنلاین*

*آسپرین ۲۴*

اپلیکیشن درخواست خدمات پزشکی آنلاین، آمبولانس خصوصی، درخواست پزشک و پرستار، دارو، مکمل های غذایی و ورزشی، تجهیزات پزشکی، لوازم آرایشی بهداشتی*